بسم الله الرحمن الرحیم

السلام علیک یا امیرالمومنین علیه السلام

السلام علی المهدی...روحی فداه

کتابچه عید سعید غدیر 1402

فهرست

2. ترنم غدیر. 

3. امام علی علیه السلام از دیدگاه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم.

5. شیعه از دیدگاه قرآن کریم.

7. معرفی کتاب..

8. آشنایی با غدیر(2)

10. غدیر و حضرت مهدی ارواحنا فداه (2)

11. واقعه غدیر از نگاه دیگران..

13. درسهایی از غدیر (2)

ترنم غدیر

روز هجدهم ذی­‌الحجه به عیدالله الاکبر معروف است؛ روز عید سعید غدیر که در آن دین خدا به دستور خدا با ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام کامل شد. به شکرانه این روز بزرگ، اعمال عبادی متنوعی در منابع دینی آمده است که به تعدادی از آنها اشاره می­شود⁽¹⁾:

1. روزه گرفتن
2. غسل کردن
3. زیارت مرقد حضرت علی علیه السلام
4. خواندن دعای ندبه
5. در هنگام دیدار با مومنین برای تهنیت این روز جمله زیر را بگوییم:

« الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّکِینَ بِوِلاَیَهِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّهِ عَلَیْهِمُ السَّلاَمُ»

6. صد مرتبه خوان این ذکر:

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ كَمَالَ دِينِهِ وَ تَمَامَ نِعْمَتِهِ بِوِلاَيَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ‏»

7. عقد اخوت
8. افطاری دادن
9. از دیگر اعمال توصیه شده برای عید سعید غدیر:

پوشیدن لباس آراسته و پاکیزه، استفاده از عطر، شاد کردن شیعیان، صلوات فرستادن، صدقه دادن، عفو و بخشش دیگران، رفع نیاز برادران دینی، صله رحم، اطعام مومنین، تبسم داشتن، هدیه دادن و ....

امام علی علیه السلام از دیدگاه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم

کتاب­های حدیثی اهل سنت را که ورق می­زنی کمتر کتابی را می­یابی که در آن از فضائل امیرالمومنین علیه السلام سخن نگفته باشد...

خوشتر آن باشد که وصف دلبران                گفته آید در حديث دیگران

ابن عباس می‌گوید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «لَوْ أَنَّ الفِّيَاضَ أَقْلَامٌ وَ الْبَحْرَ مِدَادٌ وَ الْجِنَّ حُسَّابٌ وَ الْإِنْسَ كُتَّابٌ مَا أَحْصَوْا فَضَائِلَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ؛ اگر همه باغ‌ها قلم شوند و دریا مرکب شود و جنّیان حساب‌گری کنند و آدمیان بنویسند،  قادر به شمارش فضائل علی بن ابی طالب علیه­السلام نخواهند بود» (المناقب خوارزمی، قم، جامعه مدرسین، چاپ چهارم، ص 32)

کتاب فضل تو را آب بحر کافی نیست    که تر کنم سرِ انگشت و صفحه بشمارم

و در جای دیگر فرمود: « اِنّ اللّهَ تَعالی جَعَلَ لأخي عَلِيّ فَضائِلَ لاتُحْصي كَثْرَةً فَمَن ذَكَرَ فَضيلَةً مِنْ فَضائِلِهِ مُقِرّاً بِها غَفَرَ اللّه ُ لَهُ ما تَقَدّم مِنْ ذَنْبِهِ وَ ما تَأَخّر وَ مَنْ كَتَبَ فَضيلَةً مِنْ فَضائِلِهِ لَم تَزَل الْمَلائِكَةُ تَسْتَغْفِرُ لَهُ ما بَقِيَ لِتِلْكَ الْكِتابَة رَسْمٌ وَ مَنْ اسْتَمَعَ اِلي فَضيلَة مِنْ فَضائِلِه کَفَرَ اللّهُ لَهُ الذّنُوبَ اللّتي اِكْتَسَبَها بِالإسْتِماع وَ مَن نَظَر اِلي كِتابٍ مِنْ فَضائِلِه کَفَرَ اللّهُ لَهُ الذّنُوبَ اللّتي اِكْتَسَبَها بِالنّظَر ؛ به­راستی خداوند برای برادرم علی علیه­ السلام فضائل بی‌شماری قرار داده است که اگر کسی یکی از آن فضائل را از روی اعتقاد و اعتراف بیان نماید، خداوند گناهان گذشته و آینده او را می‌بخشد و اگر کسی یکی از فضائل آن حضرت را بنویسد، تا هنگامی که آن نوشته باقی است، ملائکه برای او استغفار می‌کنند و اگر کسی یکی از فضائل آن حضرت را بشنود، خداوند همه گناهانی را که از راه گوش انجام داده است می‌بخشد و اگر کسی به نوشته‌ای درباره فضائل علی علیه السلام نگاه کند، خداوند تمام گناهانی که از راه چشم کرده است را می‌پوشاند و از آن در می­گذرد.»  (المناقب، ص 32)

آن چه خوبان همه دارند تو تنها داري

همچنین پیامبر مکرم صلی الله علیه و آله و سلم خطاب به علي علیه­ السلام فرمود: «جَعَلتُکَ عَلماً فیما بَینی وبَین أُمتی، فَمَنْ لَمْ یتبعک فقد کفر؛ من تو را پرچم هدایت بین خود و امتم قرار دادم؛ پس هر کس از تو پیروی نکند، کافر شده است.» (تاریخ دمشق ابن عساکر، ج42، ص388)

و در حدیثی دیگر فرمود: «عُنوانُ صَحيفَةِ المُؤمِنِ حُبُّ عَليِّ بنِ ابي‌طالب علیه ­السلام ؛سرلوحه پرونده هر مومن دوستی علی ابن ابی طالب است.» (ینابیع المودة قندوزي، ص105)

آفتابی چون علی در سایه‌ی پیغمبر است

از جناب سلمان علیه السلام درباره علی بن ابی­طالب علیه ­السلام سوال کردند؛ جواب داد: از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: «عَلَيْكُمْ بِعَلِيِّ بْنِ أبِي طَالِبٍ فَإِنَّهُ مَوْلَاكُمْ فَأحِبُّوهُ وَ كَبِيرُكُمْ فَاتَّبِعُوهُ وَ عَالِمُكُمْ فَأكْرِمُوهُ وَ قَائِدُكُمْ إِلَى الْجَنَّةِ فَعَزِّزُوهُ وَ إِذَا دَعَاكُمْ فَأجِيبُوهُ وَ إِذَا أمَرَكُمْ فَأطِيعُوهُ أحِبُّوهُ لِحُبِّي وَ أكْرِمُوهُ بكَرَامَتِي مَا قُلْتُ لَكُمْ فِي عَلِيٍّ إِلَّا مَا أمَرَنِي بِهِ رَبِّي جَلَّتْ عَظَمَتُه؛ بر شما باد به پيروي از علی بن ابی طالب علیه­ السلام! به راستی او مولا و سرپرست شماست، پس او را دوست بدارید و بزرگ شماست، پس از او پیروی کنید و دانشمند شماست، پس او را گرامي بداريد و پیشوای شما به سوی بهشت است، پس او را عزیز دارید. هرگاه شما را به کاری دعوت کند اجابت کنید و اگر دستور داد اطاعت کنید، به خاطر دوستی من او را دوست بدارید و به خاطر بزرگی من او را بزرگ شمارید. بدانید من چیزی درباره علی علیه­ السلام به شما نگفتم جز آنچه خدای عظيم مرا به آن امر کرده است.» (المناقب، الموفق خوارزمی، جامعه مدرسین قم، ص 316، ح 316)

این صفحات قطره‌­ای از دریای بیکران فضائل مولی الموحدین علیه­ السلام است که از زبان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است و در پایان حضرتشان فرمودند: «ذِكْرُ عَلِيٍّ عِبَادَةٌ؛ یاد علی علیه­السلام عبادت است». (تاریخ دمشق ابن عساکر، ج ۴۲، ص ۳۵۶)

شیعه از دیدگاه قرآن کریم

شیعه در لغت به‌ معنای «همراهان و پیروان» است. واژه‌ شیعه یازده بار در قرآن به کار رفته است؛ اولین مرتبه در سوره انعام و آخرین بار در سوره قمر. این لغت به لحاظ واژگانی مشتق از فعل «شاع، یشیع» به معنای «گسترش یافتن، پراکندن، فاش ساختن، شناساندن و شناخته شدن» است و در این معنی فقط یک بار در قرآن به کار رفته است:

 (سوره نور، آیه‌ ۱۹)

«إِنَّ الَّذِینَ یحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَهُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا…».

كساني كه دوست دارند زشتی­ها در ميان مردم با ايمان شيوع يابد....

معنای ابتدایی اصطلاح «شیعه»که در قرآن بیان گردیده، این معانی است: جناح­ها،جوامع،افرادی که دیدگاه­ها و باور مشابهی دارند، پیروان و حامیان. همان­گونه که در سوره‌ صافات، آیه‌ ۸۳ نشان داده شده است:

«وَإِنَّ مِن شِیعَتِهِ لَإِبْرَاهِیمَ»

«به درستی که ابراهیم از شیعیان او (نوح) بود».

معناى «پیرو، انصار و حامی» برای واژه «شیعه» بدین معناست که اگر کسی از شخصى پیروى کند و از او حمایت نماید، به او «شیعه» گفته می‌‌شود. لفظ «شیعه» به این معنا بر مفرد، جمع، مرد و زن ـ اطلاق می‌‌شود  و به همین معنا، در قرآن کریم به­ کار رفته است؛ آنجا که می‌‌فرماید: (سوره قصص، آیه 15)

«هذا مِن شیعتِه و هذا مِن عدوّهِ فاستغاثَهُ الّذی مِن شیعتِه عَلى الّذی مِن عدوِّه»

یکى از پیروان او (حضرت موسی علیه ­السلام) بود  و دیگرى از دشمنانش. آن که از پیروانش بود، بر ضد کسى که دشمن وى بود، از او یارى خواست.

اما «شیعه» در اصطلاح کلامى به گروهى از مسلمانان گفته می‌‌شود که ولایت و محبت على بن ابى طالب علیه ­السلام و سایر امامان معصوم علیهم السلام از فرزندان او را در دل دارند و از ایشان پیروى می‌‌کنند.

به عقیده شیعیان، منصب امامت و خلافت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم همانند نبوت، یک منصب الهى است و از این رو امام باید با نصّ خاصى از جانب خدا یا رسول او تعیین شود و مردم نمی‌‌توانند از پیش خود، امام و جانشین پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم را مشخص سازند. شخص امام نیز باید از ویژگی‌هایى از قبیل عصمت برخوردار باشد.

معرفی کتاب

• کتاب «قطره‏ای از دریا»

نویسنده : محمدحسین صفاخواه؛

 رده سنی: جوانان؛

محتوا: کتاب مجموعه‌ای از داستان‌های مرتبت با واقعه غدیر است که گوشه‌هایی از تاریخ را با زبان قصه بازگو می‌کند.

• کتاب «حماسه غدیر»

نویسنده: محمدرضا حکیمی؛

رده سنی: بزرگسال؛

محتوا: کتاب تحقیقی است در مورد آثار اعتقادی و اجتماعی واقعه غدیر در طول تاریخ و اثبات لزوم «ولیّ» با ادله عقلی و نقلی متعدد. نویسنده با معرفی کتاب‌هایی در این زمینه، مطالب مفصلی درباره کتاب الغدیر علامه امینی دارد که در آن به روش کار او، زحمات بی‌دریغش، سفرها، نگرش‌ها و نتایجی که ثمره تلاش بیش از سی ساله اوست می‌پردازد.

• کتاب « مسند احمد بن حنبل»

یکی از کتب مرجع که در آن از غدیر صحبت شده کتاب مسند احمد بن حنبل است . مسند احمد حنبل یکی از کتب اهل سنت و جزء صحاح سته (ششگانه) است که مورد قبول علمای اهل سنت قرار دارد.

نویسنده : احمد بن حنبل

رده سنی : بزرگسالان

محتوا : شامل روایاتی است که به صحابه پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم نسبت داده شده . نویسنده این مجموعه، حدود 27000 روایت را در 45 جلد کتاب جمع آوری نموده است .

آشنایی با غدیر(2)

• در روز غدیر چرا امام علی علیه­­ السلام به عنوان جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم انتخاب گردید ؟

علم گسترده، عصمت و مصونیت از گناه و خطا از شرایط اصلی و اساسی امام است چون امام همه وظایف پیامبر را به جز دریافت وحی داراست. شناسایی چنین فردی جز از راه وحی ممکن نیست. از این جهت شیعه بر اساس آیات و روایات متعدد، معتقد است که مقام امامت یک منصب الهی است و امام باید از جانب خداوند منصوب و معیّن گردد و توسط شخص پیامبر یا امام قبلی به مردم معرفی شود. تنها خداست که می‌تواند فرد دارای صلاحیت برای امامت را از میان انسان‌ها بشناسد و هیچ کس حتی پیامبر و امام هم در انتخاب امام دخالت ندارند. بر همین اساس تعیین امام علی علیه­ السلام به­ عنوان جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در روز غدیر توسط خود خدای تعالی صورت گرفت و نقش پیامبر تنها ابلاغ این انتخاب و تعیین الهی به مردم بود. از جمله آیاتی که در قرآن کریم دراین­ باره آمده است می­توان به این دو آیه اشاره کرد:

• آیه تبلیغ ( 67 مائده ) یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک ...
• آیه اکمال ( 3 مائده ) الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی ...
• چرا مراسم بیعت مردم با امام علی علیه ­السلام به نام غدیر معروف شد ؟

چون همه مسلمانانی که از حج برمی­‌گشتند در محلی به ­نام غدیر خم به دستور پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جمع شدند و ایشان امام علی علیه ­السلام را به دستور خدا به ­عنوان جانشین خود معرفی کردند.

• آیا در غدیر خم فقط مردها با امام علی علیه­ السلام بیعت کردند یا زن­ها هم بیعت کردند ؟

ابتدا مردها خدمت حضرت آمده با حضرت دست می‌دادند و می‌گفتند: «السلام علیک یا امیرالمومنین» پس از بیعت مردان، امام علیه ­السلام جلوی خیمه نشستند و تشت آبی را مقابل آن حضرت گذاشتند و امام علیه ­السلام دست مبارکشان را در آب فرو بردند و آنگاه زنان می‌آمدند و دست در آب زده و می‌گفتند : «السلام علیک یا امیرالمومنین» و به این ترتیب زنان نیز با امام‌شان بیعت کردند.

غدیر و حضرت مهدی ارواحنا فداه (2)

• بشارت به مهدی ارواحنا فداه در ادیان دیگر

همچنان که قرآن کریم می­فرماید: «وَ لَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الاْءَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّــلِحُونَ (انبیاء،105) »؛ «در زبور بعد از ذکر (تورات) نوشتیم: بندگان شایسته ام وارث [حکومت] زمین خواهند شد.» تمام ادیان الهی اعتقاد به منجی و مصلح دارند و همه به آمدن آخرین منجی بشارت داده­اند و در کتب اصلی و غیر تحریف شده به شخص حضرت مهدی ارواحنا فداه بشارت داده شده و در کتاب­های موجود فعلی در دست پیروان ادیان اشاراتی به این مسئله شده است. پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم با توجه به احاطه‌­ای که به کتب آسمانی و مذاهب گذشتگان داشته­اند، این جمله رسا را در غدیر خم اعلام فرمودند: «اَلا اِنَّهُ قَدْبَشَّرَ بِهِ مَنْ سَلَفَ بَیْنَ یَدَیْهِ؛ آگاه باشید که تمامی گذشتگان به [ظهور] او بشارت داده اند». این جمله نشان می­دهد که در کتب ادیان گذشته صریح­تر از آنچه موجود است، به آمدن حضرت مهدی ارواحنا فداه اشاره شده و گذشت زمان و دست تحریف آن را تغییر داده است.

• قیام حضرت مهدی ارواحنا فداه مهمترین دستاورد

ظهور و قیام حضرت مهدی ارواحنا فداه دستاوردها و برکات بی شماری برای بشریت دارد؛ از عدالت فراگیر و همه جانبه گرفته تا امنیت واقعی در ابعاد مختلف، و از پیشرفت شگرف علوم گرفته تا رشد عقلانی بشر و غیره. یکی از مهم­ترین دستاوردهایی که در خطبه غدیر مورد اشاره قرار گرفته، این امر است که در زمان ظهور با هر کس به اندازه استعداد، لیاقت و توان علمی او برخورد می­شود. لیاقت محوری همه جانبه فقط در آن زمان تحقق خواهد یافت و در آن دوره است که نه کسی بیش از حق خود دریافت می­کند و نه کم­تر از آن. حضرت ختمی مرتبت Jبا توجّه به اهمیّت این دستاورد فرموده است: «اَلا اِنَّهُ قَسِیمُ [یَسِمُ] کُلِّ ذِی فَضْلٍ بِفَضْلِهِ وَکُلِّ ذِی جَهْلٍ بِجَهْلِهِ؛ هشدار که او هر صاحب فضلی را به اندازه ارزش و فضل او و هر نادانی را به اندازه نادانی­اش تقسیم [و نشان] می­کند.»

واقعه غدیر از نگاه دیگران

أحمد بن حنبل متولد سال 164 قمری بوده و  پیشوای حنبلیان - یکی از چهار مذهب فراگیر فقهی اهل سنت - و یکی از شاخص‌ترین افراد مکتب اصحاب حدیث است. پس از وی اصحاب حدیث بیش از هرکس به گفته‌ها و نوشته‌های وی در تأیید افکار خویش استناد جسته‌اند. از میان محدّثان اهل‌سنّت، محمد بن اسماعیل بخاری، مسلم بن حجاج نیشابوری، ابوداود سجستانی و بسیاری دیگر از او روایت نقل کرده‌اند. أحمد بن حنبل به سال 241 قمری در سن 77 سالگی در بغداد درگذشت.

مشهورترین کتاب أحمد بن حنبل همان «مُسند» اوست که از معتبرترین کتب در نزد اهل سنت بوده و از نظر زمان تألیف نیز مقدم بر بسیاری از کتب معتبر حدیثی اهل سنت – من‌جمله صحیح بخاری و صحیح مسلم - است.

 وی علاوه بر این که خود از راویان حدیث غدیر است، در کتاب فضائل الصحابه بخشی را به فضائل امام علی علیه السلام اختصاص داده و در آن تعدادی از فضائل آن حضرت را ذکر کرده که این بخش با عنوان «فضائل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب [علیه­ السلام]» به صورت جداگانه به چاپ رسیده است. او به گفته خودش ۳۰ هزار حدیث در فضایل امیرالمؤمنین علیه ­السلام به‌خاطر داشته و درباره شخصیت آن حضرت می‌گوید: «درباره هیچ یک از صحابه رسول الله [صلی الله علیه و آله و سلم] به اندازه علی بن ابی طالب [علیه­ السلام] فضایل نقل نشده است.»

ترتیب مسند احمد بن حنبل مبتنی برارزش و اعتبار صحابه و در یازده محور تنظیم شده که هر محور چند جلد را پوشش داده است:

• مسند چهاده تن از صحابه
• مسند اهل بیت
• مسند بنی هاشم
• مسند هشت تن از صحابه
• مسند مکیان
• مسند مدنی ها
• مسند شامیان
• مسند کوفیان
• مسند بصریان
• مسند انصار
• مسند زنان شامل 71 تن از راویان زن

یکی از روایاتی که در کتاب "مسند احمدبن حنبل" آمده است را با هم مرور می­کنیم :

- حَدَّثَنَا عَبْدُ اللهِ، حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ حَكِيمٍ الْأَوْدِيُّ، أَخْبَرَنَا شَرِيكٌ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ وَهْبٍ، وَعَنْ زَيْدِ بْنِ يُثَيْعٍ، قَالا: نَشَدَ عَلِيٌّ النَّاسَ فِي الرَّحَبَةِ: مَنْ سَمِعَ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ إِلا قَامَ، قَالَ: فَقَامَ مِنْ قِبَلِ سَعِيدٍ سِتَّةٌ، وَمِنْ قِبَلِ زَيْدٍ سِتَّةٌ، فَشَهِدُوا أَنَّهُمْ سَمِعُوا رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ لِعَلِيٍّ يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ: " أَلَيْسَ اللهُ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ؟ " قَالُوا: بَلَى قَالَ: " اللهُمَّ مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ، فَعَلِيٌّ مَوْلاهُ، اللهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ، وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ "

... سعید بن وهب و زید بن یثبع روایت می­کنند که حضرت علی[علیه ­السلام]در رحبة (محلی در کوفه) مردم را قسم داد به اینکه هرکس فرمایش رسول خدا [صلی الله علیه و آله و سلم]را در غدیر خم شنیده است، بپاخیزد. پس از جانب سعید بن وهب شش نفر و از جانب زید بن یثبع نیز شش نفر برخاستند و شهادت دادند که از رسول خدا [صلی الله علیه و آله و سلم]شنیده‌اند که در مورد علی [علیه ­السلام]در روز غدیر خم فرمود: آیا خداوند بر مؤمنین اولی نیست؟ گفتند: بلی. فرمود: خدایا، هرکس که من مولای او هستم علی نیز مولای اوست. خداوندا دوست بدار کسی که او را دوست می‌دارد و دشمن بدار کسی را که با او دشمنی کند.  (مسند الإمام أحمد بن حنبل ج2 ص262)

درس­هایی از غدیر (2)

1- غدیر توجه دادن به مبنا و ملاک مشروعیت و صحت حکومت در اسلام است.

در دنیای غرب و علوم سیاسی رایج، ملاک مشروعیتِ نوع حکومت و مشروعیتِ زمام‌داران، خواست مردم است. یعنی آن نوع حکومتی صحیح است که مردم آن را بخواهند و پسند کنند و کسانی حق حاکمیت بر جامعه را دارند که مردم آنها را بخواهند و قوانینی خوب هستند که عموم مردم آنها را قبول داشته باشند و بپسندند. اما در مکتب غدیر، ملاک مشروعیتِ حکومت، الهی است. یعنی آن نوع حکومتی مشروعیت دارد و مورد قبول است که سمت و سوی الهی داشته باشد. البته سمت و سوی الهی داشتن به معنای این نیست که حکومت تنها باید به جنبه‌های اخروی و معنوی حیات بشر توجه کند. بلکه به معنای این است که ساختار حکومت باید به گونه‌ای طراحی شود که تمام جنبه‌های حیات انسان و تمام ابعاد وجود او را به آن شیوه‌ای که نوع خلقت و فطرت او اقتضاء می‌کند مورد توجه قرار دهد و به هر بُعدی از ابعاد انسان به آن میزانی که لازمه وجود او است بپردازد و هیچ بُعدی را از قلم نیندازد. البته جهت‌گیری اصلی در تمام این پرداختن‌ها و توجه کردن‌ها بایستی ناظر به حیات معنوی و روحانی و اخروی انسان باشد و این مسأله اصل قرار بگیرد و بقیه امور فرع بر آن باشند. بنابراین آنچه گفته می‌شود که «ملاک مشروعیت حاکمان، الهی است» به این معنا است که «کسانی حق حاکمیت بر جامعه را دارند که اولا حقیقت وجود انسان و ابعاد مختلف وجودی او را به درستی بشناسند و ثانیا توانایی برقراری حکومتی با شرایط بالا را داشته باشند»

2- فضائل و کمالات رهبری امت

خداوند متعال برای جانشینی و رهبری مردم پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فردی را برگزید که دارای علم و آگاهی وسیع و تقوای شدید و شجاعت عظیم و مدیریتی والا  بود. با انتخاب امام علی علیه ­السلام در این جایگاه، اینگونه می­توان درس گرفت که رهبر جامعه باید دارای چنین فضایل و کمالاتی باشد تا بتواند جامعه را به سمت اهداف الهی رهنمون باشد. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در غدیر، علی علیه ­السلام را به عنوان داماد یا پسرعموی خود معرفی نفرمود یا آنکه بخواهد همچون رسم عرب­ جانشینی برای خود معین سازد بلکه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از رسالت عالی انسان، فرمان­برداری از خدا­، صداقت، امانت، درستی و راستی سخن به­ میان آورد و خطاب به مردم فرمود: «آیا من در این امور از عبودیت و صداقت و طهارت و .... بر شما اولویت ندارم؟» همه با یک زبان گفتند: «آری شما اولی از ما بر ما هستید.» و بدین وسیله به ما آموختند یکی از ملاک­های رهبری و پیشوایی، دارا بودن این کمالات و فضائل است. آری درس غدیر برای بشریت، درس گزینش شایسته­ ها و شایسته ­سالاری و دفن قوم­سالاری و افتخار تبارگرایی و منسوخ ساختن سیاست نژادپرستی و بنیاد نهادن سیاست بر محور فضیلت و شرافت­ هاست. 

3- نیازهای جامعه

اسلام آيينى است كه به نيازها و خواسته‌‏هاى مشروع اجتماعی انسان پاسخ گفته و آن‏ها را به فراموشى نسپرده است. اگر در جامعه حكومت و رهبر وجود نداشته باشد، طبيعى است كه جامعه دچار اختلال و هرج و مرج گردد. نتیجه رها بودن انسان و عدم حاكميت قانون بر جامعه نیز هرج و مرج است.در حالیکه يكى از اهداف اساسى حكومت، ايجاد نظم و امنيت در جامعه و جلوگيرى از درگیری و آشوب است. نگاهى اجمالى به احكام و قوانين اسلامى حاكى از آن است كه ماهيت اين احكام به گونه‏اى بوده كه اجرای آن‏ها تنها در سايه‏ ايجاد حكومت و وجود رهبر شایسته ميسّر است. به تعبیر امام راحل: «مجموعۀ قانون براى اصلاح جامعه كافى نيست. براى اينكه قانون مايه اصلاح و سعادت بشر شود، به قوه اجراييه و مجرى احتياج دارد. به همين جهت، خداوند متعال در كنار فرستادن يك مجموعه قانون، يعنى احكام شرع، يك حكومت و دستگاه اجرا و اداره مستقر كرده است. رسول اكرم Jدر رأس تشكيلات اجرايى و ادارى جامعه مسلمانان قرار داشت.»